Bogowie wikingów

W Islandii istnieją ludzie, którzy nie tylko nie odrzucają starodawnych bogów Wikingów, ale wydają piękne, kolorowe plakaty by ich spopularyzować na świecie.

Wyznawcy potężnego Thora i wszechmogącego Odyna  stanowią niewielką bo liczącą 80 osób kongregację Ásatrúar (Wierzących w Bogów). Została ona zalegalizowana przez Althing w roku 1973 i jest jedyną tego rodzaju organizacją na świecie uznaną oficjalnie. Można by powiedzieć, że chrześcijański parlament odwdzięczył się poganom za założenie Althingu ponad tysiąc lat temu. Członkowie kongregacji mają pełnię praw, a ich arcykapłan - Jego Ekscelencja Sveinbjörn Beinteisson udziela ślubów i sprawuje inne posługi kapłańskie. Małżeństwa takie są legalne i uznawane przez kościół chrześcijański.

Wydawnictwo Godaútgáfan z Reykjaviku wydało plakaty, które są dziełem artysty plastyka Haukura Halldórssona, znanego z rysunków na temat islandzkiego folkloru. Jest on też nazywany Trolem - Malarzem lub Haukurem - Olbrzymem z racji jego zainteresowań (napisał książkę „Trole w islandzkim folklorze, podaniach i malarstwie”) i dużego wzrostu. Do plakatów jest dołączany tekst ze stosowną informacją o każdym z bóstw napisany przez S. Beinteissona.

Zapraszamy teraz na krótką podróż w świat pogańskich wierzeń. Spotkamy w niej główne bóstwa Wikingów. Oprócz opisu ich charakterystycznych cech zamieszczamy też reprodukcje plakatów H. Halldórssona, które z pewnością przemówią do wyobraźni Czytelników.

 ODYN

 Odyn jest największym i najstarszym z bogów Wikingów, znany również w mitologii południowogermańskiej pod imieniem Wodana. Rządzi on wszystkim, a inni bogowie służą mu jak dzieci swojemu ojcu. Żyje wiecznie, decyduje o sprawach wielkich i małych. Stworzył wszechświat, ziemię i niebo oraz wszystko, co w nich się znajduje.

Świat nordycki potrzebował takiego boga, który usprawiedliwiałby gwałtowność i okrucieństwo cechujące ówczesny północny lud zamieszkujący Skandynawię. Odyn - straszny, arogancki i kapryśny - jest więc przede wszystkim bogiem wojny, który prowadzi do zwycięstwa lub   decyduje   o  klęskach.  Na swoim dworze Valhalli, w którym znajduje się 504 pomieszczeń, podejmuje poległych wojowników (wybranych i przyprowadzonych tam przez walkirie). Będą oni walczyć w dzień sądu ostatecznego,  a  tymczasem  każdego  ranka  wychodzą ze dworu by walczyć między sobą tak długo aż wszyscy padną   zabici.   Wieczorem  zaś   powstają   z  martwych i  wracają do Valhalli, gdzie oddają się uciechom z walkiriami.

Odyn jest również bogiem poezji. Swojemu wujowi Mimirowi wykradł napój zsyłający natchnienie poetyckie. Był też patronem poetów tworzących pieśni Eddy i być może dlatego odgrywa w nich tak dużą rolę.

Odyn jest jasnowidzem i jak szaman wysyła swoją energię podczas  jazdy na  ośmionogim rumaku Sleipnirze lub pozyskuje mądrość od zmarłych. Można go uważać za boga umarłych, gdy podczas dobrowolnej ofiary przeszyty włóczniami zawisł na drzewie.

Nosi kapelusz z szerokim rondem aby uniknąć łatwego rozpoznania. Ubrany jest w niebieski płaszcz, w ręku trzyma magiczną włócznię - Gungir. Na jego ramionach siedzą kruki Huginn (Myśl) i Muninn (Pamięć) - są to ptaki wojny latające w poszukiwaniu mądrości; do ucha szepczą Odynowi, czego dowiedziały się podczas codziennego lotu do środka Midgaru (ziemi) - świata ludzi. Ze swojego wysokiego miejsca w pałacu Valaskjálf może obserwować wszystko, co się dzieje w dziewięciu światach. Jest on strasznym bogiem, który budzi respekt, ale którego się nie kocha.

Żoną Odyna jest Frigg - bogini miłości i małżeństwa. Odyn nie zawsze  jest  jej wierny. Ma  ponad tuzin dzieci z innymi kobietami, a także syna Heimdallura urodzonego przez dziewięć sióstr.

W artystycznej wizji Haukura Halldórssona Odyn trzyma czaszkę Ýmira - zamrożonego olbrzyma, którego zabił  wraz  z  braćmi.  Z ciała olbrzyma uczynili ziemię, z jego kości góry, zaś z zębów i szczęk skały i kamienie. Jego  krew zamieniła się w jeziora i morze. Z uniesionej do góry czaszki stworzyli niebo, na którego czterech rogach sięgających krańców ziemi posadzili karły nazywające się Wschód, Zachód, Północ i Południe.

 Odyn ma jedno oko, drugie oddał Mimirowi w zastaw za uzyskanie mądrości i wiedzy. Nad Odynem fruwają kruki Huggin i Muninn, z prawej strony widoczny jest koń Sleipnir, a w oddali dwór Volaskjálf w Asgardzie. Na pierwszym planie znajdują się dwa wilki i wojownicy z Valhalli. W czaszcze odbijają się postacie Jesiona i Wiązu - pierwszych ludzi na ziemi stworzonych przez Odyna ze zwalonych drzew.

 THOR

 Thor jest synem Odyna i Ziemi. Jest on drugim z kolei w panteonie, najbardziej kochanym i szanowanym ze wszystkich bogów. Podczas, gdy Odyn jest zwolennikiem gwałtu i wojny, Thor reprezentuje prawo i porządek.

Młotem zwanym Mjölnir osacza olbrzymów i zmaga się z wężem Jormungandem. Mieszka w swoim dworze Bilskirnir, mającym 640 pomieszczeń - największym spośród siedzib bogów.  Z żoną Sif  mają  syna  Modiego  i córkę Thrudur. Thor był jednak niewierny  swojej  żonie i z obrzymką Járnsaxą (Żelazny Nóż) ma jeszcze dwóch synów - Magniego (Potęga) i Modiego (Gniew).

Thor ciągle walczy z olbrzymami i podejmuje długie wyprawy przeciwko nim. Jednym z najbardziej ryzykownych   przedsięwzięć  była  wyprawa  do  Utgard w Jötunheimur (Świecie Olbrzymów), gdzie został poddany kilku próbom przez rządzącego tam króla olbrzymów   Utgarda - Lokiego,  mistrza iluzji.  Pierwszą z nich było wypicie jednym haustem zawartości rogu. Mimo, że jak powiedział Utgard, niektórzy mężczyźni opróżniają go w dwóch łykach, a tylko słabi w trzech, Thor z trudem wypił go trzema haustami. Druga próba polegała na podniesieniu kota Utgarda, z czym radzili sobie wszyscy młodzi olbrzymi. Jednak mimo ogromnego wysiłku Thor zdołał unieść zaledwie jedną łapę kota. Widząc te porażki król olbrzymów wyśmiał Thora i obrzucił go przekleństwami. Mimo, że Thor chciał jeszcze walczyć z którymś z olbrzymów, Utgard-Loki zaproponował walkę ze starą czarownicą Elli, swoją przybraną matką. Ale i tę próbę Thor przegrał, gdyż im bardziej napierał, tym łatwiej było Elli go pokonywać.

Zawstydzony Thor chciał wrócić do Asgardu  i wtedy Utgard  wyjaśnił  mu  przyczynę  tych porażek - kiedy pił z rogu, jego koniec znajdował się w morzu, natomiast kot był wężem Mitgardem opasującym świat, a prawie cudem był długi opór stawiany Elli ponieważ jest ona Dawną Epoką. Rozwścieczony Thor zamierzył się swoim młotem Mjölnirem i gdy miał on już dosięgnąć Utgarda, ten zniknął,  a z nim cała jego twierdza.

Od imienia Thora pochodzi nazwa czwartku w wielu językach germańskich.  

Na obrazie Halldórssona Thor jedzie na rydwanie ciągnionym  przez  dwa  kozły.  W  ręku  trzym swój młot

 Mjölnir, który rzucony przez Thora nigdy nie chybi celu i wraca do niego. Podczas długich podróży głodny Thor zabija swoje kozły i je zjada. Jednak po uderzeniu młotem w ich kości, kozły wracają do życia.

 Młot Thora będą dziedziczyć synowie Magni i Modi, którzy  na  obrazie  stoją  na  stromej   skale.  Nastąpi to po   Ragnaröku - apokaliptycznej   walce  między bogami i olbrzymami, w wyniku której nastąpi zagłada dziewięciu światów.

Poniżej rydwanu widać pałac Thora. Stojący z prawej strony półorzeł - półczłowiek to Loki, kawalarz, który może zamienić się w dowolną postać. Z lewej strony siedzi ojciec Thora - Odyn ze swoimi dwoma wilkami. Widoczny na pierwszym planie wąż to Midgard, który opasuje ziemię gryząc swój ogon.  

FREJA

 Freja jest boginią miłości, córką Njorda - boga morza. Jej bratem jest Fieyr - bóg płodności. Mieszka w Folkvang, jej mąż Óđur opuścił ją dawno temu i dlatego płacze złotymi łzami. Szukała męża po całym świecie, ale go jeszcze nie znalazła. Podróżuje często rydwanem zaprzężonym w dwa koty; może zmieniać się w ptaka, kiedy tego zapragnie.

Freja wspiera zakochanych i swoich wielbicieli. Była często oskarżana o zdradę mażeńską. Zarzuca się jej, że aby dostać wykonany przez krasnoludków drogocenny naszyjnik Brising, spędziła noc z każdym z nich. Wielu pragnęło zdobyć Freję, a zwłaszcza olbrzymi, którzy chcieli ją zabrać do swojego świata.

 Na plakacie wykonanym przez Halldórssona widzimy Freję siedzącą w rydwanie zaprzężonym w dwa koty. W ręku trzyma naszyjnik Brising. W lewym górnym rogu znajduje się symbol wioski lub osiedla, których Freja była opiekunką, a w prawym symbol małżeństwa również pozostającego pod jej opieką. W prawym dolnym rogu znajduje się znak miłości. W głębi z prawej strony znajduje się dwór Frei - Sessmunnir ze stojącym przed nim mężem Óđurem.  Na pierwszym planie widać walkirie.

LOKI

Ostatnim bogiem, którego prezentujemy jest Loki. Jest on synem olbrzyma Fabrautura i Laufey. Ponieważ miał on bardzo mały kontakt ze swoim ojcem, przybrał nazwisko od imienia matki tzn. nazywa się Laufeyson. Loki jest przystojny, ale też przebiegły i sprytny. Dlatego nazywają go „Oszust” lub „Chytry” lub oszczercą bogów Aesirów. Nie należy on do nich z racji swego pochodzenia, jednak z Odynem łączy go braterstwo krwi i dlatego jest też uważany za boga. 

Żoną Lokiego jest Sigyn - godna zaufania i wierna - przeciwieństwo swojego męża. Ich dzieci to Vali i Nari. Owocem pozamałżeńskich związków Lokiego są monstrualne dzieci: wilk Fenris, wąż Midgard (symbolizuje wszystko co złe na świecie) oraz córka Hel - strażnik śmierci.

Bogowie wychowywali Fenrisa ze względu na przyjaźń z Lokim, jednak stał się on tak okrutny i straszny, że musieli go związać. Odyn rzucił węża Midgarda do morza, ale ten opasał cały świat. Hel został natomiast rzucony do Nilfheim, gdzie rządzi światem umarłych, do którego dostają się wszyscy, którzy umierają z powodu choroby lub starości.

Loki potrafi zmieniać swoją postać. Jednego razu będąc klaczą został zapłodniony przez ogiera. Musiał wtedy pozostawać w tej postaci aż do urodzenia potomka, którym jest ośmionogi koń Odyna - Sleipnir.

Z czasem wybryki Lokiego stawały się coraz bardziej złośliwe i bogowie starali się go unieszkodliwić. Został zabrany do jaskini, gdzie bogowie zamienili jego syna Vali w wilka i kazali mu porwać na strzępy brata Nari. Lokiego ułożyli na trzech kamiennych głazach, związali go jelitami Nariego, a na głowie umieścili jadowitego węża, z którego trucizna kapała mu na twarz. Jednak wierna żona nie pozostawiła go w potrzebie. Pod kapiącą truciznę podstawia kielich, a gdy ten napełni się - opróżnia go. Gdy mimo to trucizna spłynie na twarz Lokiego, dostaje on konwulsji, które powodują trzęsienie ziemi. Loki leży tak związany aż do dnia sądu ostatecznego, wtedy rozegra się walka, a uwolniony Loki poprowadzi zastępy przeciwko bogom.  

Na plakacie Loki trzyma głowę Mímira, najmądrzejszego z bogów. Kiedy Mímir zmarł, jego głowa dzięki Odynowi zachowała zdolność mówienia. Pozwala to Odynowi na korzystanie z mądrości Mímira. Tak będzie aż do końca świata, kiedy Loki uciszy głowę.

Po jednej stronie Lokiego widzimy Odyna siedzącego na swoim tronie, a po drugiej olbrzyma  Hrymura. Będzie on dowodzić w końcowej bitwie (Ragnarök) okrętem Naglfarem.

Poniżej tronu Odyna można zobaczyć Thora trzymającego w ręku łososia, w którego  Loki zamienił się, gdy chciał uciec przed gniewem bogów po dokonaniu jednego ze swoich niecnych występków.  Naprzeciw Thora na tronie wykonanym ze szkieletów ludzkich siedzi Hel. Rządzi ona Niflungheimem - miejscem zmarzniętej mgły, ciemności i śmierci, gdzie trafiają wszyscy, którzy umarli z powodu choroby lub ze starości. Loki stoi na grzbiecie swego syna wilka Fenrisa. Postać Lokiego ukazana jest na tle bitwy i płomieni Muspellheimu. Widoczne są również korzenie drzewa świata (Ygrasill Ash). Ukryli się w nich podczas bitwy mężczyzna i kobieta, którzy dadzą początek nowej rasie ludzkiej w lepszym nadchodzącym świecie.

M.N.